Zabezpieczenie przeciwpożarowe – rodzaje, zasady prawne
Pożar – niezależnie od wielkości – stwarza ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, a także wiąże się z dużymi stratami materialnymi. Ze względu na naturę ognia, żywioł może się łatwo przemieszczać od budynku do budynku, a w skrajnych przypadkach płomienie stają się trudne do zatrzymania nawet dla doskonale wyposażonych służb strażackich. Z tego powodu zabezpieczenia przeciwpożarowe stanowią tak istotny element zabezpieczenia przed ogniem.
Normy i ustawy – zabezpieczenie przeciwpożarowe od strony prawa
Ze względu na ogromne znaczenie podczas wykrywania i zwalczania pożaru, kwestie projektowania, eksploatacji oraz montaż systemu sygnalizacji pożaru, a także innych elementów instalacji przeciwpożarowej określają następujące dokumenty:
- ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 1991 nr 81 poz. 351);
- rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719);
- rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690);
- ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414);
- norma PN-EN 54-2:2002 Systemy sygnalizacji pożarowej – Część 2: Centrale sygnalizacji pożarowej;
- norma PKN-CEN/TS 54-14:2020-09 Systemy sygnalizacji pożarowej – Część 14: Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji.
Bierne i aktywne – typy zabezpieczeń przeciwpożarowych
Systemy zabezpieczeń przeciwpożarowych mogą zostać podzielone na dwie kategorie: bierne oraz aktywne. Pierwsza kategoria obejmuje szeroki wybór odpornych na ogień impregnatów do drewna oraz stali, instalacje wentylacyjne, zabezpieczenia kabli lub elewacji, zaprawy ogniochronne bądź montaż grodzi i drzwi ogniotrwałych. Bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe mają na celu opóźnienie osiągnięcia temperatury krytycznej, co utrudnia rozprzestrzenianie się płomieni. Same w sobie zabezpieczenia tego typu nie są w stanie powstrzymać rozwiniętego pożaru, ale mogą go skutecznie spowolnić do czasu przybycia służb. Dobre zabezpieczenia bierne znacznie zmniejszą ryzyko pojawienia się otwartego ognia oraz redukują straty poniesione w wyniku pożaru.
Aktywne systemy przeciwpożarowe to zbiór instalacji, który ma na celu wykrycie oraz czynne przeciwdziałanie płomieniom. Można do niego zaliczyć system sygnalizacji pożarowej, stałe urządzenia gaśnicze, zraszacze, hydranty, systemy odprowadzania dymu oraz ciepła, klapy dymowe itp. Po wykryciu ognia systemy automatycznie uruchamiają odpowiednie procedury bezpieczeństwa, np. otwarcie wyjść awaryjnych, włączenie sygnalizacji dźwiękowej, uruchomienie mechanicznych systemów odciągania dymu oraz poinformowanie odpowiednich służb o pojawieniu się pożaru.
Klasyfikacja budynków z punktu przepisów przeciwpożarowych
Prawo segreguje budynki według trzech kategorii:
- budynki użyteczności publicznej, mieszkalne i zamieszkania zbiorowego – oznaczane jako ZL;
- budynki inwentarskie (służące do utrzymania zwierząt gospodarskich) – oznaczane jako IN;
- obiekty produkcyjno-magazynowe (np. hale magazynowe, fabryki) – oznaczane jako PM.
Wymagania dla tych budynków są zróżnicowane pod względem:
- powierzchni – która decyduje o rozmiarach strefy pożarowej;
- gęstości obciążenia ogniowego – ogółu energii powstającej w czasie spalania materiałów w strefach pożarowych;
- zagrożenia wybuchem;
- wysokości oraz ilości kondygnacji.
Dodatkowo każdy z powyższych rodzajów obiektów jest oceniany z punktu widzenia klasy reakcji na ogień w skali od A do E, przy czym kategoria A oznacza najwyższą odporność na zapłon.
Wymogi odnośnie do stałych urządzeń gaśniczych oraz systemu sygnalizacji pożarowej
O tym, czy SSP jest wymagany w danym budynku, decyduje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Podstawowym kryterium w tym wypadku jest powierzchnia budynku oraz ilość osób, które mogą przebywać na jego terenie. System sygnalizacji pożarowej jest wymagany m.in. w:
- budynkach handlowych i wystawowych jednokondygnacyjnych (gdy powierzchnia strefy pożarowej przekracza 5000m2) oraz wielokondygnacyjnych (gdy powierzchnia strefy pożarowej przekracza 2500m2).
- teatrach o liczbie miejsc przekraczającej 300;
- kinach o liczbie miejsc przekraczającej 600;
- budynkach pełniących funkcje gastronomiczne o liczbie miejsc przekraczającej 300;
- sale widowiskowe i sportowe o liczbie miejsc przekraczającej 1500;
- szpitalach oraz sanatoriach o liczbie łóżek przekraczającej 200;
- szpitalach psychiatrycznych, domy pomocy społecznej i ośrodki rehabilitacji dla niepełnosprawnej o liczbie łózek przekraczającej 100;
- zakładach pracy zatrudniających powyżej 100 osób niepełnosprawnych w budynku;
- budynkach użyteczności publicznej wysokich i wysokościowych,
- budynkach zamieszkania zbiorowego, w których okres pobytu tych samych osób przekracza 72 godziny, a liczba miejsc noclegowych przekracza 200;
- garażach podziemnych, w których strefa pożarowa przekracza 1500 m2 lub obejmujących więcej niż jedną kondygnację podziemną;
- stacjach metra oraz podziemnych stacjach kolei;
- dworcach i portach, gdzie przebywa jednocześnie ponad 500 osób;
- bankach, w których strefa pożarowa sali operacyjnej przekracza 500m2;
- centralach telefonicznych o znaczeniu miejscowym lub regionalnym;
- archiwach, bibliotekach, zabytkach, ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych – jeżeli spełniają wymogi określone w rozporządzeniu.
Obecność stałych urządzenia gaśniczych – wodnych, parowych, pianowych, gazowych, aerozolowych i proszkowych – reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Wedle tego dokumentu stałe urządzenia gaśnicze są wymagane w:
- archiwach, wyznaczonych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych;
- muzeach oraz zabytkach budowlanych, wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej;
- ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych o znaczeniu krajowym;
- budynkach handlowych lub wystawowych jednokondygnacyjnych – w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ZL I o powierzchni powyżej 8000 m2 – oraz wielokondygnacyjnych – w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ZL I o powierzchni powyżej 5000 m2;
- budynkach służących celom gastronomicznym o liczbie miejsc przekraczającej 600;
- budynkach użyteczności publicznej wysokościowych;
- budynkach zamieszkania zbiorowego wysokościowych;